Rusya Karadeniz’de ağır kayıplar veriyor… Ukrayna bunu nasıl başardı?

Savaşın üçüncü yılında Ruslar sahada avantajı ele geçirdiler. Ukrayna’daki insan gücü sorununa bir de dış desteğin azalması eklenince Rusların ilerleyişi hızlandı. İki yıldır verilen ağır kayıplar, Rusya’nın hazırladığı savaş ekonomisi ve endüstriyel gücüyle dengelenmeye başladı. Kara Kuvvetlerinin verdiği zırhlı araç kayıpları gece gündüz çalışan fabrikalar sayesinde yavaş yavaş yenileniyor.

Ancak Rusya için asıl alarmlar denizde çalıyor. Ukrayna, savaşın başından bu yana Rus Karadeniz filosuna korkunç zarar verdi. Sadece son beş haftada Rusya’nın üç savaş gemisi batırıldı. Denizde alınan yenilgiler sonrası Rusya Karadeniz Filosu komutanı Amiral Viktor Sokolov görevden alındı.

KARADENİZ NEDEN ÖNEMLİ?

Savaş büyük oranda karada devam etse de Karadeniz’in varlığı iki taraf için de büyük önem taşıyor. Savaşın ilk günlerinde Karadeniz’deki Yılan Adası operasyonu büyük ses getirmişti. Rusların adayı ele geçirmesi sonrası Ukrayna tarafından yapılan füze saldırıları geri çekilme getirmişti. Bu, Karadeniz’de olacak çarpışmaların ilkiydi. Rusya’nın 2022 Sonbaharından itibaren Ukrayna enerji altyapısına yaptığı saldırılar filodan gelen füzeler aracılığıyla yapılıyordu. Ukrayna’nın kendisine yapılan bu saldırıları durdurmak için Rusya filosunu etkisizleştirmesi şarttı.

Daha önemlisi, Dinyeper nehrinin batısından çekilmiş Rusya için olası bir amfibi çıkartma harekâtı hala masada. Rusya, Odessa limanına yapacağı bir çıkartmayla Ukrayna’nın deniz bağını kesebilir ve belki de savaşı bitirebilirdi.. Ancak Rus filosunun gücünün azalması, böylesi bir çıkartma ihtimalini azaltıyor.

Ukrayna için başka bir sebep de geçtiğimiz yıl çok konuşulan tahıl anlaşmasıydı. Türkiye aracılığıyla gerçekleştirilen bu anlaşma sayesinde Ukrayna tahılı, Afrika dahil birçok bölgeye saldırıya uğramadan ulaşabiliyordu. Ancak Rusya, bundan daha çok Batılıların kar sağladığını söyleyerek anlaşmadan çekildi. Anlaşmanın sonlanmasıyla hem Odessa limanı hem de ticaret gemileri tekrar Rusya’nın hedefi haline geldi. Rus gemilerini etkisiz hale getirmek Ukrayna için kritik önemdeki bir ticaret yolunun da açılması anlamına gelecektir.

RUSYA NE KAYBETTİ?

Şubat 2022’den itibaren Rusya’nın Karadeniz Filosu’na ait 20 gemi battı. 12 gemiyse ciddi hasar aldı. Karadeniz filosunda 80 tane gemisi bulunan Rus ordusu, filonun yaklaşık yüzde 30’unu kaybetmiş oldu.

Bu gemilerin içinde şüphesiz ki en önemlisi Amiral gemisi olarak bilinen Moskva’ydı. Sovyetler Birliği’nden kalma bu dev krüvazör savaşın başlarında mühimmat deposuna aldığı bir isabet sonucu batmıştı. Rusya Federasyonu, bir kurtarma girişiminde bulunmuş ancak hava muhalefeti sebebiyle başarılı olmamıştı.

Rusya’nın gemi inşa kabiliyetleri Sovyetler Birliği’nin yıkılmasıyla ciddi anlamda sekteye uğradı. Dahası, gemi motoru üretimi için Ukrayna’dan yardım alıyordu. Savaş sonrası gemi üretim hızı daha da düştü. Rusya, birkaç bin tonun üzerinde gemiler inşa etmekte zorlanıyor. Ayrıca, Montrö Boğazlar Sözleşmesi gereğince savaş devam ettiği sürece Karadeniz dışında inşa ettikleri gemileri Karadeniz’e sokamayacak.

Rusya’nın Deniz Kuvvetleri’ne vurulan diğer bir darbe ise kaybettiği çıkartma gemileriydi. Rusya’nın toplamda 3 çıkartma gemisi Ukrayna tarafından batırıldı. Böylece Karadeniz’de Rusya’nın sadece beş çıkartma gemisi kaldı. Karadeniz’de bir çıkartma operasyonu yapılma ihtimali iyice azalmış oldu. 

UKRAYNA NASIL BAŞARDI?

Bir çok gemisini 2014’te Kırım’ın ilhakı sonrası  Rusya’ya kaptıran Ukrayna’nın şu anda efektif bir filosu bulunmuyor. Türkiye ile MİLGEM projesi için yaptığı anlaşmalar doğrultusunda teslim edilecek korvetler de muhtemelen savaştan sonra katılım sağlayacak. Deniz’de bu kadar zayıf olan Ukrayna’nın Rusya’ya böylesi bir hasar vermesi askeri çevrelerde de birçok tartışmayı beraberinde getirdi.

Ukrayna, bu operasyonları yalnız yürütmedi. Öncelikle Batı ülkelerine ait İHA ve uçakların Karadeniz’in “uluslararası sular” olarak tanınan bölgelerinde yürüttüğü istihbarat operasyonlarının Rusya’nın gemilerini tespit etmedeki önemini vurgulamak gerekir. Neredeyse her geminin vurulmasından önce çeşitli istihbarat uçaklarının bölgede uçtuğu biliniyor.

Bunun ötesinde Ukrayna’nın elinde karadan kullanabileceği silahları da var. Örneğin Moskva gemisi Sovyetler Birliği’nden kalma karadan denize atılan Neptün füzeleriyle vurulmuştu.  İngilizlerin Ukrayna’ya verdiği Storm Shadow füzeleriyse genellikle cephe arkasındaki önemli hedefleri vurmak için kullanılıyordu. Ancak Rus kaynaklara göre düşmanları Storm Shadow füzelerini bu kez Rus savaş gemisi Novocherkask’ı batırmak için kullandılar.

İHA’ların gökteki varlığı aynı kara hedefleri gibi deniz hedeflerinin de kolay bir şekilde tespit edilmesini sağlıyor. SİHA yardımıyla vurmanın ötesinde diğer silahların hedefi doğru vurması da yine İHA’lar sayesinde gerçekleştiriliyor. Tabii Ukrayna’nın denizlerdeki başarısının asıl mimarı başka bir silah; İDA.

İDA’lar yani İnsansız Deniz Araçları özellikle Ukrayna Savaşı’yla adından daha çok bahsettirmeye başladılar. Aynı İHA’lar gibi fiyat-performans dengesinde rakiplerini geride bırakarak büyük gemileri tehdit etmeye başladılar. Ukrayna’nın yerli yapımı Magura V5 İDA’ları Rusya’nın birçok gemisinin batmasının baş sorumlusu olarak tanımlanabilir. Sürü halinde hareket eden bu İDA’lar gemilerin savunma sistemlerinin yetersiz kalmasına yol açıyor. İntihar görevindeki İDA’lar gemiye ulaştığı anda havaya uçuyor ve ağır hasar veriyor. Rusya’nın Sovyetler Birliği’nden kalma büyük gemilerinin olması da onları daha büyük bir hedef haline getiriyor.

İDA’ların etkinliğine dair bir ilginç bilgi de Elon Musk’ın biyografi kitabında geçiyordu. Kitaptaki bilgilere göre Ukrayna, o dönemde Musk’a ait olan Starlink uydularını kullanarak İDA’larla devasa bir operasyon planlıyordu. Musk, Rus filosunun çok ağır hasar alabileceği bu saldırının nükleer bir karşılık tetikleyebileceğinden korkarak İDA’ların etkisiz hale getirilmesi emrini verdi.  Olaydan sonra ABD, uyduların kullanım haklarını Musk’tan satın aldı.

Amiral Cem Gürdeniz, deniz harbindeki bu değişimle ilgili bir yazı kaleme aldı. Gürdeniz’e göre denizlerdeki asimetrik makas daha da açıldı. Fiyatı cüzi olan deniz araçları, milyar dolarlık gemileri vurabiliyor ve hatta batırabiliyor. Sadece bu sebep bile ABD’nin Yemen’deki Husilere karşı yürüttüğü operasyonlarda çekingen kalmasına yol açtı. Ukrayna’da bulunan bu basit teknolojilerin İran’da ya da Husilerde bulunması ABD’nin çok ağır deniz kayıpları vermesini sağlayabilirdi.

İşte bu nedenle denizdeki dengeler altüst oldu. Rusya’nın kayıplarından dünyada adını söz ettiren tüm deniz kuvvetleri dersler çıkaracaktır. Aynı karadaki gibi denizde de ucuz ama sayısı fazla araçlar savaşın seyrini değiştirmeye devam edecek.