Hapisteki El Fetih lideri Mervan Barguti, Filistin Yönetimi’nin başına geçebilir mi?

Getty Images

İsrail’in Hamas’ın elinde tuttuğu rehineleri salıvermesi karşılığında Filistinli mahkumları serbest bırakması olasılığı, hapisteki El Fetih hareketi lideri Mervan el Barguti’yi odak noktası haline getirdi. Barguti ismi, Filistin Yönetimi’nin potansiyel lideri olarak konuşulmaya başlandı. Hamas, herhangi bir rehine karşılığı mahkum anlaşmasında Barguti’nin serbest bırakılmasında ısrarlı.

Hamas liderlerinden Usame Hamdan BBC News Arapça’ya yaptığı açıklamada “Bir hareket olarak hala bağlı olduğumuz net bir pozisyon belirledik, o da İsrail işgali hapishanelerindeki tüm mahkumların ve gözaltındakilerin istisnasız serbest kalması “dedi.

Hamdan “Bunu bir ulusal görev olarak görüyoruz. Kendisini Filistin için kurban etmiş her mahkuma eşit davranılmalı. Wafa el Ahrar Operasyonu’nda da (Hamas’ın İsrail askeri Gilat Şalit karşılığında İsrail hapishanelerindeki Filistinli mahkumların serbest bırakılmasına verdiği ad ) bunu yaptık.

İsrail gazetesi M’ariv’e göre, geçen yıl Şubat ayında “İsrail hapishane makamları, El Barguti’yi Batı Şeria’da üçüncü bir ayaklanma çıkartmak için farklı kanallardan çalıştığına dair istihbarat aldıktan sonra” Ofer Hapishanesi’nden adı açıklanmayan başka bir hapishaneye nakletti ve tecrit hücresinde tutulmaya başlandı.

Getty Images
Barguti’nin geçen yıl Şubat ayından bu yana tecrit hücresinde tutulduğu belirtiliyor.

İsrail Ulusal Güvenlik Bakanı İtamar Ben-Gvir, Barguti’nin tecrit hücresine nakledilmesini memnuniyetle karşıladı.

Filistinli Mahkumlar ve Kurtarıcılar İlişkileri Komisyonu, Barguti’nin tecritte tutulmasını kınadı. İsrail ise Barguti’nin serbest bırakılmasını reddediyor.

El Fetih hareketi

Barguti, siyasi faaliyetlerine 15 yaşındayken eski Filistin lideri Yaser Arafat’ın önderliğindeki El Fetih haraketinde başladı.

Siyasi kariyeri ilerledikçe, Filistin davasına destek topladı.

Getty Images
Barguti, gençlik yıllarında Yaser Arafat’ın El Fetih hareketine katıldı ve daha sonra hareketin üst düzey liderlerinden biri haline geldi.

Barguti 2002’de Washington Post gazetesine şunları yazmıştı.

“Ben ve ait olduğum El Fetih hareketi, gelecekteki komşumuz İsrail içindeki sivillerin hedef alınmasına şiddetle karşı olsa da, kendimi koruma, ülkemin İsrail tarafından işgal edilmesine direnme ve özgürlüğüm için savaşma hakkımı saklı tutuyorum.”

“İsrail ve İsrail’in 1967’de işgal ettiği Filistin topraklarından çekilmesi temelindeki bir Filistin’in eşit ve bağımsız iki ülke olarak yan yana yaşamasını istiyorum…”

“Açıkçası, tek istediğimiz uluslararası hukukun uygulanmasıyken, İsrail’in uyuşmazlığından yorulduk.”

BBC News Arapça’ya konuşan siyasi uzmanlar, 2002’den bu yana İsrail hapishanelerinde tutulan Barguti’nin, Filistin yönetimini ele alma ve bir anlaşmaya varılırsa bir sonraki aşamaya hazırlanma anlamında “karşılıklı mutabakata dayalı bi seçenek” olabileceğini söylüyor.

El Aksa Şehitleri Tugayları

Barguti, 2002’deki Savunma Kalkanı Operasyonu’nda, El Aksa Şehitleri Tugayları örgütünün kurucusu olduğu suçlamasıyla tutuklanmıştı. Barguti bu suçlamayı reddediyor.

Örgüt, İsrail askerlerine ve Yahudi yerleşimcilerine karşı saldırılar düzenlemişti.

Getty Images
İsrail, Barguti’yi El Aksa Şehitleri Tugayları örgütünü kurmakla suçladı. Barguti ise bu suçlamayı reddetti.

Barguti, beş ömür boyu hapse ek olarak 40 yıl hapis cezası aldı.

İsrail mahkemesinin yetkisini tanımayı reddetmişti.

Eşi Fadwa BBC News Arapça’ya yaptığı açıklamada “Suçlamalar, sanki bu eylemleri kendi elleriyle yapmış gibi değil de, lidermiş gibi yöneltildi” dedi.

Kendisi de bir avukat olan Fadwa, sorgusu sırasında Barguti’nin “kendisine yöneltilen tüm suçlamaları reddettiğini” ve El Aksa Şehitleri Tugayları’nın kurucusu olduğu suçlamasını da kabul etmediğini söyledi.

Getty Images
Fadwa Barguti (pankart tutan üç kadından ortadaki) eşinin tutuklanmasının yıldönümündeki bir protesto eylemindeyken.

Barguti nasıl Filistin yönetimi lideri olabilir?

Hamas temsilcisi Usame Hamdan, Barguti’nin şöhretinin işine yarayacağı görüşünde: “Şüphesiz Mervan Barguti gibi birinin devrimci bir geçmişi var ve bazıları kendisini lider olarak görebilir. Buna saygı duyarız ama bir hareket olarak bu meseleyi prensipte görüşmedik.”

“Duruşumuzun net olduğuna inanıyoruz: Filistin halkı liderlerine seçimlerle karar verir, Filistinliler onları kimin temsil edeceğine karar verir ve herkes bu iradeye saygı duyar.”

Aralık 2023’te Filistin Yönetimi’ndeki seçmenlerle yapılan bir ankette Barguti, Filistin yönetimi lideri Mahmud Abbas ve Hamas lideri İsmail Haniye’den daha önde gözükmüştü.

Hamas, Barguti’nin serbest kalması için uzun süredir kampanya yürütüyor.

Hamas Arap ve İslami İlişkiler Bürosu Başkanı Halil el Hayya’nın Hamas’ın Telegram kanalında Kasım 2021’de yayımladığı yazılı açıklamada, “Mervan Barguti’yi ve Filistin Halk Kurtuluş Cephesi Genel Sekreteri Ahmed Sedat’ı mahkum takası anlaşmasına dahil etmeye çalışıyoruz” denilmişti.

İsrail, 2011’de Barguti’nin İsrail askeri Gilad Şalit karşılığında serbest bırakılan Filistinli mahkumlar arasında olmasını reddetmişti. O zaman serbest kalanlar arasında Hamas’ın Gazze’deki lideri Yahya Sinwar da vardı.

Getty Images
İsrail askeri Gilad Şalit, 2011’de İsrail ile varılan takas anlaşmasında serbest kalmıştı.

Siyasi uzman ve araştırmacı Orayb el Rantawi, Barguti’nin potansiyel olarak Filistin yönetiminin başına geçmesinin, Hamas ve İsrail arasındaki takas anlaşmasına bağlı olacağını söylüyor.

Hamdan ise böyle bir anlaşmayı İsrail’in engellediğini belirtiyor.

Mahkum takası

El Rantawi BBC News Arapça’ya yaptığı açıklamada Barguti’nin serbest kalmasının “İsrail’in ödün vermekten kaçınmak için rehineleri kurban edip etmeyeceğine ve Hamas’ın elindeki İsrailli rehinelerin serbest kalmasına öncelik vermeden savaşa devam edip etmeyeceğine bağlı olduğunu” söylüyor.

Ancak El Rantawi, “Amerika’dan ve İsrail içinden gelecek baskının İsrail Başbakanı Netanyahu’nun bu seçeneğe yönelmesini zorlaştıracağına ve bu nedenle mahkumlara karşılık rehine takası anlaşmasına yönelebileceğine” inanıyor.

Benyamin Netanyahu Hamas’ın çok sayıda Filistinli mahkumun serbest kalması talebini “hayal görüyorlar” diye tanımlamıştı.

Getty Images
El Fetih hareketi, Nisan 2002’de tutuklanmasından bu yana Barguti’nin serbest kalması için kampanya yürütüyor.

Barguti’nin potansiyel serbest kalışı

Barguti, 2009’da Filistin yönetimi liderliğine potansiyel adaylığı konusundaki soruya hapishaneden verdiği yanıtta “Ulusal uzlaşmaya varılır ve seçim yapmak için anlaşma gerçekleşirse, uygun kararı vereceğim” demişti.

2021’de hapiste olmasına karşın, Filistin Yönetimi liderliği seçimlerine girmişti. Mevcut Filistin lideri Mahmud Abbas, bu seçimi İsrail’in Doğu Kudüs’te oylamaya izin vermemesi gerekçesiyle iptal etmişti.

Ancak El Rantawi “Direniş, Mervan ve yoldaşlarının salıverilmesi talebinde ısrarcı olacaktır” diyor.

Kudüs’teki İbrani Üniversitesi’nden Siyaset Bilimi profesörü ve İsrail İşçi Partisi Merkez Komitesi üyesi Meir Masri BBC News Arapça’ya yaptığı açıklamada, Sinrwar’ın serbest kalmasını sağlayan anlaşmaya atfen, “tarihteki emsalleri nedeniyle” İsrail hükümetinin böyle bir adım atacağını düşünmenin zor olduğunu söyledi.

Masri ayrıca, Barguti’nin “birden çok ömür boyu hapis cezasını çektiğini” ve İsrail sağının “terörist” olarak tanımladıklarının serbest kalmasına karşı olduğunu belirtti.

Getty Images
Barguti ve Filistin Kurtuluş Örgütü’nün hayatını kaybeden lideri Yaser Arafat, İsrail’in Ramallah ve Kudüs arasında inşa ettiği tartışmalı duvar üzerindeki bir duvar resminde birlikte.

İki devletli çözüm

İsrailli yazar Gerşon Baskin, Ocak ayında Haaretz gazetesinde kaleme aldığı makalede, Gazze Savaşı’ndan sonraki geçiş sürecinde “Filistin birliğini teşvik edecek ve bölgeyi silahsızlandırmaya bağlı bir Filistinli lider gerektiğini” söylemiş ve “Bu lider Barguti olabilir” diye yazmıştı.

Baskin, Barguti’nin “hala iki devletli çözümü desteklediğini” vurguladı.

Bu arada, Ortaoğu Siyaset Konseyi’nin Başkanı Amerikalı diplomat Gina Winstanley, BBC’ye yaptığı açıklamada “Mevcut İsrail hükümeti, iki devletli çözümle ilerleme konusunda bir iradeleri ya da niyetleri olmadığını açıkça gösterdi. Uluslararası toplumun onları bu noktaya taşıması için çok büyük çaba gerekecek. Ancak, İsrailliler ve Filistinliler arasındaki bu dehşet şiddet döngüsünü kırmanın tek yolu da bu” dedi.

Winstanley, Barguti serbest kalsa bile “iki devletli çözüme gidecek net bir yol olmadığını” söylüyor.

“Mevcut İsrail başbakanı uzun vadede görevde kalmayabilir, herhangi bir İsrailli lideri müzakerelere doğru götürmek gerekli ama kolay olmayacak.”

Getty Images
Barguti neden bir seçenek?

Ulusal Ortadoğu Çalışmaları Merkezi’nin İsrail Çalışmaları Birimi’nin direktörü Tarık Fehmi’ye göre İsrail büyük ihtimalle Barguti’yi serbest bırakmayacak.

BBC’ye konuşan Fehmi “Mervan’ın büyük bir devrimci geçmişi var, ancak İsrailliler, Mervan’ın Filistin yönetiminin başına geçmesi için serbest bırakmayacak. Önerilen başka isimler olabilir, ancak Mervan Filistin yönetimi lideri olamayacak” dedi.

Ancak Wistanley, “Mervan Bargut’nin Filistinliler için Hamaslı olmayan bir lider kadrosu anlamında bir seçenek olarak görülmesi nedeniyle, serbest kalmasının İsrail için stratejik bir hamle olacağını” söylüyor.

Getty Images

El Rantawi, Barguti’nin serbest bırakılmasının Hamas’ın lehine olacağı görüşünde. Bunun El Fetih’in yeniden inşasını, Filistin Kurtuluş Örgütü’nün canlandırılmasını, ulusal uzlaşmayı ve Filistin halkı için ortak bir yapı sağlayacağını söylüyor.

Ama Barguti, Filistin’i, hapishane hücresinden yönetebilir mi?

El Rantawi, bir önerinin Barguti’nin hapisteyken Filistin yönetiminin başına geçmesi olduğunu söylüyor. Teoriye göre başkan yardımcısı sembolik görevleri üstlenecek ve daha sonra bölgenin daha etkin yönetilmesi için serbest bırakılması adına İsrail’e baskı yapılacak.

Diğer yandan Meir Masri ise, Barguti’nin hapisteyken Filistin yönetiminin başına geçmesinin “gerçekçi olmadığını” söylüyor.

Masri’ye göre İsrail bu durumda serbest kalması için herhangi bir baskı hissetmeyecek ve Barguti etkisiz kalacak.

El Rantawi, Barguti’nin bazı diğer Filistinli liderlere göre “görece ılımlı” olduğuna inanıyor.

“Ulusal ve birleştirici kişiliği, Filistin ulusal hareketinin aşırılıkçı akımlarıyla bağı olmaması, Barguti’yi gözde ve fraksiyonların büyük bölümünce kabul edilebilir bir isim haline getiriyor. “

Filistin yönetimi, bu yazı yayınlanana dek yorum isteklerimize yanıt vermedi.