Elektrikli araçlara 2 diğerlerine 1 vergi: Kullanım maliyeti nasıl aşılacak? Elektrikli MTV’leri zam…

ABD’nin yaklaşık 5 milyon nüfuslu Kentucky eyaletinde 1 Ocak itibarıyla elektrikli araçlar için bir değil iki yeni vergi uygulanmaya başladı. Ayrıca bu vergilerin her ikisi de fosil yakıtlı araçların benzer enerji birimleri için ödediklerinden daha yüksek.

Kentucky, elektrikli araçları aşırı vergilendirme eğilimine katıldı, ancak diğer birçok eyaletin ötesine geçti ve şimdi elektrikli araçlara aynı anda iki yeni vergi uyguluyor. Benzin vergilerini benzinin neden olduğu zarara kıyasla yapay olarak düşük tuttuğu iddia ediliyor.

İlk olarak, elektrikli araçlar, tüm araçlar için normal kayıt ücretlerinin üzerinde her yıl 120 dolarlık ek bir kayıt ücreti ödemek zorunda kalacak. Kentucky böyle bir ücreti uygulayan ilk eyalet değil, bu noktada ABD eyaletlerinin çoğunda benzer cezalandırıcı vergiler mevcut.

Kentucky’deki ücretler diğer birçok eyaletten daha düşük, ancak yine de elektrikli araçları benzer verimlilikteki bir içten yanmalı motorlu (IYM) araçtan çok daha yüksek oranda vergilendirmekte (~140mpg’lik bir fosil yakıtlı araç, 15 bin mil sürüldüğünde yılda ~30 dolar yakıt vergisi öderdi, ancak 140mpge’lik bir elektrikli araç, kilometre ne olursa olsun 120 dolar ödemektedir).

ABD’DE YÜZDE 46!

Ancak bunun da ötesinde, Kentucky’deki halka açık elektrikli araç şarj istasyonları artık dağıtılan elektriğin kilovat saati başına ek 3 sent ve devlet mülkiyetinde olan şarj cihazları için ek 3 sent ödemek zorunda. Bu, Iowa’nın EV şarj vergisine benzer ancak ondan daha büyük. Her iki vergi de evde şarj içinse değil, halka açık şarj için geçerlidir.

Kentucky’nin kilovat saat başına 13 sent (3.86 TL) olan ortalama elektrik oranlarıyla karşılaştırıldığında, bu açıklananlar, elektrikte yüzde 23 veya yüzde 46’lık bir vergi anlamına gelecektir. Yüzde 46 ile hesaplandığında maksimum fiyat kWh başına 5.64 TL oluyor. Ancak genellikle halka açık şarj bundan daha pahalıdır. Kentucky Kamu Hizmeti Komisyonu’nun onayladığı 25c/kWh oranına göre bu yüzde 12 ya da yüzde 24’lük bir vergi anlamına gelmektedir.

Kamusal şarjdaki bu oranlar, Kentucky’nin benzin üzerinden topladığı yaklaşık yüzde 11’lik vergiden oldukça yüksek. Ayrıca IYM araçlar, güç aktarma organları nedeniyle ek bir kayıt ücreti ödemek zorunda değil.

TÜRKİYE’DE ELEKTRİKLİ ARAÇ ŞARJ

Türkiye’de de araçları ev elektrikliği kullanarak şarj etmek ile şarj istasyonları arasında şarj etmek arasındaki fark (şarj hızına da bağlı olarak) 6 kata kadar çıkabiliyor. 1 kWh ev elektriği fiyatı 240 kWh’ye kadar 1,48 TL 240 kWh aşıldıktan sonra ise 2,22 TL’ye çıkıyor. Hızlı şarj istasyonlarında ise saatte 60 kW’a kadar yüklemeye elverişli DC şarjlar kWh başına ortalama 7.5 TL alıyor. Daha hızlı şarjların fiyatları ise daha da yüksek.

ELEKTRİKLİ ARAÇ ŞARJ YERİ

ABD eyaletindeki bu yeni vergi, sadece kamusal şarj için geçerli olmasına rağmen, işe gidip gelenleri ve apartman sakinlerini orantısız bir şekilde etkileyecek. Apartman sakinlerinin kamusal şarjı kullanma olasılığı daha yüksektir, bu da bu şarj seanslarının vergilendirileceği, ev sahiplerinin şarj seanslarının ise vergilendirilmeyeceği anlamına geliyor. Bu da kiracılar için ev sahiplerinden daha büyük bir vergi anlamına geliyor. Bu aynı zamanda, daha önce çalışanlarını veya müşterilerini ücretsiz şarj ile teşvik eden işyerlerinin, verginin bir sonucu olarak artık bu ücretsiz şarj hizmetlerini sunamayabileceği anlamına geliyor.

Türkiye’de ise kamuya açık alanda araç şarj etmek ile ev elektriği kullanarak şarj etmek arasında daha büyük bir uçurum var. Bu nedenle yapılan satışlarda özellikle garajı olan veya otoparklı sitelerdeki kullanıcıların elektrikli otomobillere yöneldiğini görüyoruz. Hem fiyat farkları hem de ne kadar hızlı olursa olsun evde uyurken veya herhangi bir şekilde zaman geçiren elektrikli araç sahiplerinin telefonu şarja takar gibi araçlarını olmayan otopark ve garajlarına bırakamamaları nedeniyle mecburi olarak araçlarını şarj istasyonuna götürmesi elektrikli satışlarını baskılıyor. Her yerde istasyon olmaması bazen bu istasyonda yaşanılan sıra beklemeler ve ayrıca 1 saat civarı aracın şarj olmasını beklemek elektriklide lüks modellere yarıyor.

Öyle ki özellikle elektrikli araç şarj istasyonlarının yeterli düzeyde olmaması bu soruna eşlik edince 2022 yılın en çok satan elektrikli modeli şu anda 6 milyonu aşan değeriyle BMW iX olmuştu.

Şarj istasyonları sayısının artması ve ev elektriği ile fiyat farkının azalması elektriklileri ileride daha cazip hale getirecektir.

ABD’DE VERGİLERİN GEREKÇESİ

Kentucky’nin yeni vergisinin gerekçesi de diğer eyaletlerdekilere benziyor. Şarj vergisi otomatik olarak yol onarımlarının fiyatına endekslenirken, Kentucky eyaletindeki akaryakıt vergisi için bu durum özellikle geçerli değil; bunun yerine benzin fiyatına endeksleniyor. Kentucky, benzinli araçlardan benzer bir vergi almamasına rağmen mevzuatta yeni yıllık vergiyi “yol kullanım ücreti” olarak adlandırıyor.

TÜRKİYE’DE ELEKTRİKLİ ARAÇ MTV’Sİ

Türkiye’de elektrikli araçlara yüzde 60’a kadar ÖTV alırınırken satın alınmasından sonra yıllık çıkan MTV fiyatları da dikkat çekiyor. MTV 150 kW motor gücüne kadar olup en düşük ÖTV oranı olan yüzde 10’a tabi olanlarda dahi 1-3 yaş model aralığındakiler için 4 bin 628 TL’ye kadar çıkıyor. Motor gücü düştükçe ve kullanılan modelin yaşına bağlı olarak (ne kadar eski ise o kadar düşük) elektriklilerden MTV alınıyor. En yüksek 25 bin 287 TL’ye kadar çıkıyor.

Bu fiyatlar pek tabii ki yüksek gözüküyor ancak Türkiye’de genel olarak otomobillerden yüksek vergiler alındığı biliniyor. Karşılaştırma yapılabilmesi için 1-3 yaş arası içten yanmalı motorlu otomobillerin MTV’lerine bakacak olursak en düşük 3 bin 359 TL, 1600 cc altındaki 1-3 yaş arası modellerin MTV’si ise 7 bin 26 TL’ye kadar çıkabiliyor. En yüksek MTV ise 160 bin 285 TL.