İlknur Özaydın: Kentsel Dönüşümde Kalite ve Güvenlik

İlknur Özaydın, 16 Mayıs 2012 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanun’un ardından, Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü olarak bilinen, günümüzde ise Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Kentsel Dönüşüm Başkanlığı olarak adlandırılan kurumda kentsel dönüşüm uzmanı olarak göreve başladı. Özaydın, bu yasanın hazırlık aşamasında önemli katkılarda bulunmuş bir isim olarak tanınıyor ve 2015 sonrasında da kentsel dönüşüm alanındaki çalışmalarına devam etti.

Kentsel Dönüşüm ve Özaydın’ın Vizyonu

İlknur Özaydın, kentsel dönüşümün “afet riski altındaki alanlar ve riskli yapıların güvenli ve yaşanabilir hale getirilmesi” olduğunu belirtiyor. Bu süreci geniş bir perspektifle değerlendirerek, yüksek yaşam kalitesine sahip, afetlere karşı dayanıklı, sosyal donatılar ve sağlam altyapıya sahip, sosyal bütünleşmeyi teşvik eden yaşam alanları oluşturmayı amaçlıyor. 6306 sayılı yasanın amacı, tehlikeli alanlardaki çarpık yapılaşmayı yenileyerek veya iyileştirerek güvenilir ve sürdürülebilir yaşam çevreleri oluşturmaktır.

Kentsel Dönüşüm Sürecinin İşleyişi

Kentsel dönüşüm süreci, mülk sahiplerinin oy çokluğuyla karar almasıyla başlar. Maliklerden biri, gerekli belgelerle Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş firmalara başvuruda bulunduğunda, bu başvuru üzerine riskli yapı tespit raporu hazırlanır ve yapı riskli ya da risksiz olarak sınıflandırılır. Riskli olarak belirlenen yapı, ilgili tapu müdürlüğü tarafından işaretlenir ve maliklere bildirilir. Malikler, bu duruma 15 gün içinde itiraz edebilirler. Anlaşmazlık durumunda, kamulaştırma süreci başlar ve yapı açık artırma yöntemiyle satışa çıkarılır.

Afet Risk Yönetimi

Türkiye, büyük depremler yaşamış ve deprem haritasında önemli bir yere sahip bir ülkedir. Deprem oluşum mekanizmalarını anlamak ve deprem sırasında yapılması gerekenler hakkında bilgi sahibi olmak oldukça önemlidir. Teknik olarak, yapıların inşa edileceği zeminlerin detaylı incelenmesi, deprem yönetmeliğine uygun binaların inşa edilmesi, acil durum erken uyarı sistemleri ve çeşitli simülasyonlarla afet riskleri yönetilebilir. Doğal afetleri tamamen engelleyemesek de, önleyici tedbirler alarak olası zorlukları azaltabiliriz.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Sağladığı Destekler

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, konut yapım ve ediniminde 2 yıl anapara ödemesiz dönem ile yıllık 840 baz puan faiz desteği ve üst limiti 1.250.000 TL olan kredi faiz desteği sunmaktadır. İşyeri yapımı ve ediniminde ise, işyeri yapım kredisi için 2 yıl anapara ödemesiz, azami 7 yıl vade ve 800.000 TL üst limit belirlenmiştir. Ayrıca, yerinde dönüşüm projeleri kapsamında depremden etkilenen vatandaşlar bu desteklerden yararlanabilirler. Bakanlık ayrıca, 18 aylık kira yardımı ve tek seferlik ödemeler de yapmaktadır.

Teknik Terimler: Riskli Yapı, Rezerv Alan ve Riskli Alan

• Riskli Alan: Zemin yapısı veya zemin üzerindeki yapılaşma nedeniyle can ve mal kaybı riski taşıyan ve Cumhurbaşkanınca riskli olarak belirlenen alan.
• Riskli Yapı: Ekonomik ömrünü tamamlamış veya yıkılma ya da ağır hasar görme riski taşıyan yapı.
• Rezerv Alan: Şehir planlama sürecinde gelecekteki ihtiyaçları karşılamak ve sağlıklı kentleşmeyi desteklemek amacıyla geliştirilmesi öngörülen alanlar.

7471 Sayılı Kanunun Getirdiği Düzenlemeler

7471 sayılı kanun, 6306 sayılı kanun çerçevesinde rezerv alanların yeniden tanımlanması, riskli yapıların denetimi, tahliyesi ve yıkımı ile ilgili önemli değişiklikler getirmiştir. Kentsel Dönüşüm Başkanlığı’nın yeniden yetkilendirilmesi, rezerv yapı alanlarına ilişkin sınırlamaların kaldırılması, yeni yapı hak sahipliğinin yeniden tanımlanması ve riskli yapıların yıktırılması için hak sahiplerine en fazla 90 gün süre verilmesi gibi düzenlemeler getirilmiştir.

Küresel Kentsel Dönüşüm Projeleri

Dünya genelinde kentsel dönüşüm projeleri geniş bir yelpazede uygulanmaktadır. Örneğin, 1853 yılında Paris’te gerçekleştirilen dönüşüm projeleri, 1909’da New York Central Park ve Chicago örnekleri, Çin’de Şanghay, Guangzhou ve Piper Gaubatz bölgelerinde, Almanya’nın Ruhr bölgesindeki Duisburg-İç Liman projeleri, Danimarka’nın Kopenhag Superkilen ve Avustralya’nın Brisbane şehrindeki dönüşüm projeleri gibi çeşitli örnekler, kentsel dönüşümün uluslararası düzeydeki uygulamalarını ve başarı öykülerini sergilemektedir.